Koffiezetten, typen, fietsen en de boodschappen doen. We bewegen de hele dag. Soms zijn dat grote bewegingen; zoals tillen, rennen of springen. Soms zijn dat kleine bewegingen; je geeft iemand een knipoog of steekt je duim omhoog. We kunnen al die acties doen door ons bewegingsapparaat. Daar horen alle botten, spieren, gewrichten, pezen en zenuwen bij. Ze hebben elkaar hard nodig. Dat merk je pas goed als door artrose het kraakbeen van een gewricht in kwaliteit achteruitgaat. Ineens wordt tuinieren een stuk lastiger. En traplopen ook. En zelfs uit je bed stappen kan pijn doen. Maar ook overgewicht heeft invloed op hoe soepel je beweegt én het heeft effect op (het ontstaan van) artrose. Hoe zit dat?
Overgewicht verhoogt de kans op artrose
Overgewicht vergroot de kans op bepaalde reumatische aandoeningen en vooral de link tussen overgewicht en artrose is groot. Door overgewicht zou de kans op knieartrose verdubbelen en is de kans op handartrose anderhalf keer zo groot.
Artrose en overgewicht
Overgewicht is één van de belangrijkste risico's voor het ontwikkelen van artrose. Hoe meer gewicht op bijvoorbeeld je knie drukt, hoe groter de belasting voor je gewrichten immers is. Dat klinkt logisch. Maar mensen met overgewicht hebben ook vaker last van artrose in de handen. Indirect is hierbij ook overgewicht een risicofactor. Hoe?
Er zijn drie redenen bekend die een ongunstig effect hebben op artrose of het ontstaan van artrose kunnen stimuleren. Dit zijn ze:
- Vetweefsel verandert de hoeveelheden adipokinen in het lichaam, die weer effect hebben op artrose. Hoewel deze stoffen door het vetweefsel worden aangemaakt, blijken mensen met overgewicht minder adiponectine - een van de vijftig soorten adipokinen - te hebben. Dit stofje beschermt tegen slijtage door de vorming van kraakbeen te stimuleren. Hoe minder adiponectine mensen hadden, hoe ernstiger hun artrose zes jaar later was.
- Bij mensen met overgewicht verandert vaak het tempo van opname van suiker en de aanmaak van insuline. De suikerconcentratie wordt hoger en dit heeft mogelijk invloed op de gewrichten. Zo kan suiker ontstekingen bevorderen.
- Ook hebben mensen met overgewicht vaak minder goede bloedvaten: de bloedvaten kunnen verstopt raken. Dit kan mogelijk leiden tot een minder goede doorbloeding van een gewricht en dat kan invloed hebben op de kwaliteit van het kraakbeen of de mogelijkheid om kraakbeenschade te herstellen.
Kan overgewicht reumatische klachten verergeren?
Als je al artrose hebt, kan overgewicht de klachten verergeren. Zo kan de pijn toenemen door de extra belasting. Ook vermoeidheid kan een grotere rol gaan spelen, omdat de extra kilo's meer energie vergen. Daarnaast lijken reumamedicijnen minder goed aan te slaan bij mensen die te zwaar zijn.
Bovendien kan overgewicht de behandelmogelijkheden beperken. Zo blijkt dat mensen met obesitas op te jonge leeftijd een knieprothese nodig hebben. Wie te jong een knieprothese krijgt, heeft een grote kans dat de prothese op een gegeven moment vervangen moet worden. Dit kan mogelijk complicaties geven.
Wanneer spreken we van overgewicht?
Bij overgewicht en ernstig overgewicht, ook wel obesitas genoemd, is er te veel overtollig vet in het lichaam opgeslagen. We spreken van overgewicht bij een BMI tussen de 25 en 30. Mensen met obesitas hebben een BMI boven de 30. Overgewicht ontstaat vaak door een combinatie van te veel eten en te weinig bewegen: je krijgt dan meer calorieën binnen dan je verbruikt.
Wat kun je doen tegen overgewicht?
Wetenschappers twijfelen niet over het nut van bewegen en afvallen bij overgewicht in combinatie met artrose. Hoewel het effect bij andere reumatische aandoeningen minder groot lijkt, is het altijd belangrijk om een gezond gewicht na te streven.
Zo blijkt uit onderzoek van het Erasmus MC dat vijf kilo gewichtsvermindering of een vermindering van 5% van het lichaamsgewicht bij te zware vrouwen tussen de 50 en 60 jaar de kans op een latere knieartrose met een kwart vermindert. Een gezond gewicht is dus belangrijk. Hoe behoud je een gezond gewicht?
- Eet meer groente. Abonneer je bijvoorbeeld op een groentetas- of box. Zo eet je altijd verse ingrediënten en zorg je op een makkelijke manier voor meer variatie in de keuken. Of eet ook als lunch en ontbijt meer groente. Maak groenten en fruit hapklaar, zodat de verleiding om iets anders te nemen veel kleiner is.
- Zorg voor de juiste zuur-base balans. Een overschot aan zuren wordt door het bloed afgestoten naar de bindweefsels zoals het kraakbeen en de banden en pezen rondom de gewrichten. Dat kan voor pijn en stijfheid zorgen. Zorg dus voor genoeg basenvormende producten, zoals aardappelen, groenten en sommige soorten fruit.
- Beweeg dagelijks minimaal dertig minuten. Van altijd de trap nemen tot een stuk gaan fietsen - alles kan! Heb je een stok achter de deur nodig? Plan je wandelingen of wandel met een stappenteller. Saai? Maak het leuker door te wandelen met muziek of een luisterboek in je oren.
- Stel een eet- en beweegplan op. Ben je te zwaar? Stel dan, eventueel samen met een diëtist of natuurvoedingskundige, een plan op. Zet eerst op een rijtje hoe je eet- en beweegpatroon er nu uitziet en schrijf dan op wat je hieraan wilt veranderen. Hoe ga je het aanpassen? Wanneer begin je? Wat is je doel? Zoek je hulp? En: neem kleine stapjes! Blijvend gewicht verliezen lukt alleen als je langzaam gewicht verliest.
