Functie van koemelk
Als je de keurig uitgestalde pakken melk in de koelkast ziet, zou je bijna vergeten waar de melk vandaan komt. Koemelk is van origine bedoeld om een kalfje te voeden en te laten groeien. Daarom is de samenstelling heel voedzaam met een flinke hoeveelheid koolhydraten, vetten en eiwitten. Daarnaast bevat het mineralen en groeihormonen afkomstig van de moederkoe. De melk werpt zijn vruchten af want, waar het kalf bij de geboorte 40 kilo weegt, na 2 maanden zit het al op 80 kilogram. Dat is een indrukwekkende verdubbeling van het gewicht in zo’n korte tijd. Krachtig goedje die melk.
Samenstelling van melk
Melk bevat zo’n 32 gram eiwit, waarvan 82% caseïne en 18 % weiproteïne. Verder zitten er koolhydraten in de vorm van lactose en galactose in en verzadigde vetten en onverzadigde vetzuren zoals CLA. Het voer wat de koe krijgt maakt veel uit voor de vetzuursamenstelling. Zo hebben koeien die veel buiten grazen en voor een groot deel gras eten, een gunstiger vetzuurprofiel met meer onverzadigde omega 3 vetzuren. In melk zitten verder mineralen zoals calcium, fosfor, kalium, magnesium, zink en vitamine B2, en B12.
Melk is toch nodig voor de botten?
Melk is rijk aan calcium en wordt daarom aanbevolen dagelijks in te nemen, vooral vrouwen in de overgang zouden meer melkproducten moeten eten om botontkalking te voorkomen. Maar botontkalking heeft zeker niet alleen met calcium te maken, maar ook met een veranderende hormoonhuishouding en de hoeveelheid beweging. Er is meer dan alleen Calcium nodig voor een sterke botopbouw, zo zijn magnesium, borium, silicium en voldoende vitamine D en K net zo belangrijk voor een goede botopbouw. Calcium zit niet alleen in melk en kun je ook prima uit andere bronnen halen zoals groene bladgroenten en noten. Het is dus niet perse nodig melk te drinken om je botten gezond te houden.
Hoe zit het met hormonen, antibiotica en andere schadelijke stoffen in melk?
Als je leest over de voors- en tegens van het nuttigen van melk, dan stuit je al snel op verhalen van hormonen en antibiotica in de melk. Het klopt inderdaad dat melk sporen van hormonen bevat, maar die zijn alleen afkomstig van de moederkoe. In Europa is het verboden koeien extra groeihormoon te geven zodat koeien meer melk produceren. Deze zullen in Nederland dus niet in de melk zitten. Antibiotica en andere medicijnen zijn ook niet terug te vinden in de melk. Koeien die hiermee behandeld worden moeten verplicht een tijd apart gemolken worden. Voordat de melk mee gaat naar de fabriek wordt deze nog eens streng gecontroleerd. Stoffen zoals pesticiden die voor het veevoer worden gebruikt kunnen wel in de melk terecht komen. Ook dioxines, zware metalen, en aflatoxine (natuurlijke gifstof gemaakt door schimmels) kunnen in zeer kleine hoeveelheden in de melk zitten. Biologische melk bevat sowieso geen pesticiden omdat het voer niet bespoten wordt. Ook grazen biologische koeien vaker buiten en hebben ze betere leefomstandigheden. Reden genoeg om sowieso altijd voor biologisch te kiezen!
De hamvraag, is melk nou gezond of ongezond?
Ik zou je graag een pasklaar ja of nee willen geven op de vraag of melk nou gezond is of ongezond. Maar of een voedingsmiddel gezond is of niet, is nooit zo zwart of in dit geval wit als de melk. Dat hangt van vele factoren af. Zo is het niet alleen van belang welke nutriënten de voeding bevat, maar ook of je lichaam het goed kan verteren en die waardevolle stoffen ook daadwerkelijk kan opnemen. Qua fysiologie is iedereen in de basis hetzelfde, maar er zijn ook altijd individuele verschillen, bijvoorbeeld in de spijsvertering. Zo heeft iedereen een compleet unieke samenstelling van de darmflora en dat is op zijn beurt weer van invloed op de verteringscapaciteit. Ook maakt de een bepaalde enzymen zoals lactase wel aan en de ander niet.
Nadelen van melk
Lactose
Melk bevat lactose, wat ook in moedermelk voorkomt. Lactose wordt met behulp van het enzym lactase afgebroken. De meeste mensen maken tot het 3de levensjaar lactase aan, daarna stopt de productie bij bepaalde bevolkingsgroepen zoals Afrikanen, Aziaten, Zuid-Amerikanen en Zuid-Europeanen. In deze landen komt lactose-intolerantie dan ook voor. Hier in Noord-Europa zijn we iets beter aangepast aan het gebruik van melkproducten en blijft de productie van lactase na het 3de jaar vaak ook bestaan. Bij sommige mensen echter niet, bij hen wordt de lactose niet goed afgebroken in de dunne darm, maar gaat onbewerkt naar de bacteriën van de dikke darm, die daar de lactose bewerkt en afbreekt. Hierbij komen gassen en bepaalde vetzuren vrij, die kunnen zorgen voor symptomen als: een opgeblazen gevoel, winderigheid, diarree, darmkrampen of een zuur ruikende soms schuimende ontlasting. Zeker als je al een prikkelbare darm hebt, dan kan lactose in melkproducten dit verergeren.
Caseïne
Voor het melkeiwit caseïne kan een allergie bestaan. Dit geeft dan klachten van de darmen zoals krampen en een wisselende ontlasting, maar ook eczeem, acne, oorontstekingen en klachten van de luchtwegen komen voor. Er zijn verschillende typen Caseïne: A1 en A2. De meeste koeien (zo’n 75%) produceren A1 melk. Betacaseine A2 of A2 melk wordt vaak veel beter verdragen en komt van Guernsey en Jersey koeien. Geiten en schapenmelk bevatten ook de A2 caseïne.
Casomorfinen
Exorfines zijn bepaalde eiwitten in de voeding met een morfine-achtige werking. In melkproducten van het type A1 zitten ze ook en heten casomorfines. Normaal worden exorfinen door een enzym afgebroken, maar als er teveel van deze stoffen binnenkomen (producten met gluten, soja en spinazie bevatten ze ook) dan kan de belasting te groot worden. De exorfines kunnen dan zorgen voor een verslechtering van het immuunsysteem en verstoringen in de hersenen.
Gefermenteerde melkproducten
Het voordeel van gefermenteerde melkproducten zoals kefir, yoghurt, kwark en karnemelk is dat ze bacteriën bevatten die een deel van de lactose hebben omgezet in melkzuur. Ook zorgen ze dat het melkeiwit beter verteerbaar is. De bacteriën ondersteunen de darmflora. Vaak kun je met een lactose intolerantie zure melkproducten wel met mate gebruiken.
Eigenwijsheid, hoe voelt je lichaam zonder melk?
De beste manier om erachter te komen of melk nou wel of niet goed je is, is door simpelweg te ervaren hoe je je zonder en met voelt. Gebruik je regelmatig melkproducten laat deze dan eens 30 dagen staan. Merk op hoe het die 30 dagen met je energie, darmen en huid gesteld is. Misschien merk je opvallende verbeteringen, misschien verandert er niets. Voer na die 30 dagen weer geleidelijk (zure) melkproducten in en kijk hoe je lichaam reageert. Worden je darmen onrustig, of zie je puistjes verschijnen, dan is melk voor jou misschien niet zo’n goed idee of moet je kleinere hoeveelheden gebruiken. Heb je nergens last van dan kun je prima met mate melkproducten gebruiken. Kies bij voorkeur voor biologische, volle producten die gefermenteerd zijn zoals yoghurt en Kefir.
Goede alternatieven voor melk
Er zijn genoeg goede alternatieven als je geen melkproducten gebruikt. Zo zijn de volgende producten rijk aan een goed opneembare vorm van calcium: boerenkool, groene bladgroenten, bonen, sesamzaadjes, sardientjes, lijnzaad, noten, broccoli. 
Verder kun je denken aan kokosmelk, amandelmelk, rijstmelk, havermelk en hazelnootmelk. Ook producten van de geit en of het schaap zijn een goede optie, deze bevatten minder lactose en de caseïne die erin zit is van het A2 type en wordt beter verdragen.
Lees ook:
Voedselintolerantie of allergie
Botontkalking en het belang van vitamine D in de overgang
Krijg je spastische darm onder controle met deze tips
