In alle gewrichten kan artrose opduiken, zo ook in het enkelgewricht. Het gevolg is vaak stijfheid, zwellingen, een standsafwijking en pijn in rust en bij het starten van een beweging. De behandelingen zijn beperkt, maar onderzoekers hebben een doorbraak. Mensen met enkelartrose zijn mogelijk gebaat bij het injecteren van bloedplaatjes uit eigen bloed in de enkel. We zetten de belangrijkste vragen op een rij.
Wat is enkelartrose?
In de voet en enkel bevinden zich 28 botten en ruim dertig gewrichten. In deze gewrichten kan artrose ontstaan. Meestal worden beide enkels aangetast en dat kan invloed hebben op de balans en de manier van lopen. Bij de enkel komt artose meestal voor waar het scheenbeen op het bovenste bot van de voet rust: het bovenste spronggewricht.
Meestal ontstaat artrose in de enkel niet vanzelf, maar na een trauma waarbij een botbreuk is opgetreden. Ook kunnen andere reumatische aandoeningen of afwijkingen in de bloedstolling gevolgen hebben voor de enkel. Het komt relatief vaak voor bij jonge mensen; dertigers en veertigers.
Hoe wordt enkelartrose behandeld?
De behandelingen voor enkelartrose zijn beperkt: in eerste instantie is de behandeling niet-operatief en bestaat het uit pijnstilling in combinatie met aanpassingen aan de schoenen.
Als de klachten ernstig blijven, kan een operatie zinvol zijn. Die bestaat vaak uit het vastzetten van het scheenbeen aan het sprongbeen. Een nadeel daarvan is dat andere gewrichten in de voet mogelijk worden overbelast. Dit kan leiden tot artrose in deze voetgewrichten. Het is bovendien een grote ingreep met een lang revalidatieproces.
Wat houdt de nieuwe behandeling in?
De nieuwe behandeling bestaat uit een injectie in de enkel met bloedplaatjes uit het eigen bloed. Bloedplaatjes (trombocyten) zijn kleine schijfvormige cellen in het bloed die zorgen voor de stolling van het bloed. Ze bevatten eiwitten die mogelijk belangrijk zijn voor het herstel van het lichaam.
Eerder onderzoek bij mensen met knieartrose laat zien dat deze behandeling bij ruim de helft van de mensen zorgt voor minder pijn en beperkingen. De verwachting is dat dit bij enkelartrose ook zo is.
Wordt de behandeling al in de praktijk toegepast?
Voor knieartrose wordt deze behandeling aangeboden, maar voor enkelartrose nog niet. In het Amsterdam UMC is een onderzoek gestart onder honderd mensen met enkelartrose. Die mensen worden verdeeld in twee groepen en bij beide groepen wordt bloed afgenomen. De ene groep krijgt in zes weken tijd twee injecties met eigen bloedplaatjes, de andere groep krijgt injecties met water en zout. Daar zit dus niets in.
De effecten van de behandelingen worden een jaar lang gemeten. De deelnemers vullen vragenlijssten in en er wordt getest hoe goed zij hun enkel kunnen gebruiken.
Wat weten we over deze behandeling met bloedplaatjes?
De techniek waarmee de bloedplaatjes uit het eigen bloed worden gehaald via een ader in de arm, heet Platelet Rich Plasma (PRP). Door middel van de centrifugeertechniek wordt het bloedplasma gescheiden. Door de bloedplaatjes vervolgens in het beschadigde gewricht te spuiten, komen bepaalde stoffen vrij, de zogenaamde groeifactoren. Die kunnen het kraakbeenverlies tot rust brengen, de pijn helpen verminderen en de functionaliteit verbeteren.
Meestal vinden er drie injecties plaats op verschillende momenten. De kans op bijwerkingen en complicaties is klein, omdat de injectie alleen lichaamseigen cellen bevat. Na de behandeling kun je gelijk weer lopen. Hoe lang het effect van deze therapie aanhoudt, verschilt per persoon en varieert van enkele maanden tot meer dan een jaar.
Vier adviezen bij enkelartrose
Het onderzoek is nog in volle gang. Tot die tijd kun je deze tips toepassen om de klachten van enkelartrose te verminderen:
- zorg voor hoge schoenen, zodat je enkel wordt ontlast. Daarbij geldt: hoe hoger de schacht van de schoen, hoe minder pijn;
- heb je artrose in de enkel, dan is het belangrijk om de enkel in beweging te houden en tegelijkertijd het schokeffect te voorkomen. Dit schokeffect ontstaat bijvoorbeeld bij hardlopen of voetballen. Goede sporten zijn bijvoorbeeld fietsen, roeien, spinnen, zwemmen en crossfit;
- gebruik nordic walking stokken bij langere wandelingen. Deze ontlasten de enkel en verbeteren het looppatroon, loopritme en je houding;
- zijn je enkels gezwollen of pijnlijk? Verwen ze af en toe met een koelkompres (als het ontstoken is) of een warme kruik (als het niet ontstoken is).
