Onderzoek: sneller en beter ontstekingen meten

In 2011 startten onderzoekers de eerste studie naar de mogelijkheid om met een handscan de ontstekingsactiviteit van de ziekte te meten. Jaren later ligt het resultaat op tafel: de HandScan. Ontwikkeld door het Máxima Medisch Centrum, het Universitair Medisch Centrum Utrecht en Hemics, een onderneming op het gebied van medische hulpmiddelen. We zetten vijf vragen over deze ontwikkeling op een rij.

1. Hoe werkt de HandScan?

De HandScan lijkt qua formaat en vorm nog het meest op een printer. Je steekt je handen door de twee manchetten en legt ze vervolgens op een glasplaat. De mouwen zwellen een beetje op, waardoor er meer bloed naar je handen stroomt. Vervolgens laten ze weer los en trekt het bloed ook weer terug. De hand wordt al die tijd van onderen belicht, terwijl een camera aan de bovenkant het doorgelaten licht meet en in een serie grijswaardeplaatjes vertaalt. Door meting bij twee golflengten, rood en infrarood, kunnen de subtiele verschillen in de doorbloeding van de gewrichten nauwkeurig worden bepaald. In de ontstoken gewrichten gaat het bloed langzamer terug. En die verschillen geven informatie over de mate van ontsteking. Het apparaat doet meerdere metingen waardoor de reumatoloog kan zien waar de ontstekingen zitten en hoe ernstig de ontstekingen zijn.

2. Hoe worden ontstekingen nu gemeten?

Sinds de jaren negentig werken reumatologen en doktersassistenten met de DAS-28-meting. Deze meting kijkt naar een aantal onderdelen: het aantal pijnlijke gewrichten (in totaal tellen er 28 gewrichten mee), de bloedbezinking en de algemene gezondheid. Dat gebeurt handmatig: de specialist of de verpleegkundig specialist knijpt in de gewrichten en de patiënt moet aangeven hoeveel pijn dat veroorzaakt. Vervolgens worden deze punten in een berekening gezet om de ziekteactiviteit te bepalen. Een veelgehoord nadeel van deze meting is de pijn die de persoon met reuma voelt wanneer de zorgverlener op de gewrichten drukt.

3. Wat zijn de voordelen van de HandScan?

Wat betekent de ontwikkeling van de HandScan voor mensen met reumatoïde artritis? De HandScan heeft meerdere voordelen ten opzichte van de huidige meting, waarbij de zorgverlener zelf de zwellingen opmeet en onderzoekt. Dit zijn de voordelen:

• het belangrijkste voordeel is dat de HandScan pijnloos is;
• de metingen zijn objectief. Bij de meting zoals die nu wordt gedaan is objectief meten lastiger: de pijngrens verschilt immers per persoon en niet iedere arts oefent evenveel druk uit op de hand. Een objectieve meting kan leiden tot een betere bijstelling van je medicijnen;
• het systeem werkt relatief eenvoudig en snel waardoor het mogelijk is om reumatoïde artritis vaker te monitoren. Dat kan leiden tot betere afstemming van behandelresultaten.

4. Bij welke reumatische aandoeningen kan de HandScan helpen?

De HandScan is ontwikkeld voor mensen met reumatoïde artritis. De producent en medische centra hebben wel tot doel het gebruik van het apparaat te verbreden zodat het ook kan werken voor andere vormen van ontstekingsreuma. Zo staat een variant van de HandScan die de ontsteking in de voeten scant al op de tekentafel. Ook wordt onderzocht of de HandScan kan worden gebruikt voor mensen met artrose, omdat ook bij deze vorm van reuma ontstekingen een rol kunnen spelen.

5. Is de HandScan al in gebruik?

De HandScan wordt in Nederland steeds vaker ingezet voor zowel onderzoek als voor klinische praktijkvoering. Het Máxima Medical Center was het eerste ziekenhuis dat de HandScan in gebruik nam. Inmiddels zijn er meerdere medische centra die het apparaat gebruiken. De Nederlandse HandScan is sinds 2017 ook officieel in gebruik in klinieken in Duitsland en België.